ΡΕΜΠΕΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ - ΤΑ ΠΑΡΕΞΗΓΗΜΕΝΑ- ΕΡΕΥΝΑ.

Αν πριν 55-60 χρόνια (ίσως και λιγότερα), έλεγες σε κάποιον ότι σου αρέσουν, η απλά ακούς ρεμπέτικα τραγούδια, εκείνος θα σε κοίταζε με....περιφρόνηση.
Αυτό συνέβαινε γιατί ο Όρος "ρεμπέτικο", ήταν τότε συνώνυμος του "Υποκόσμου, του Τεκέ, του χασισιού, των φόνων ,κλπ".
Λέω "ΤΟΤΕ", αλλά και σήμερα ακόμα, υπάρχουν πολλοί που δεν θέλουν να ακούσουν για ρεμπέτικα τραγούδια!
Από τότε λοιπόν, μέχρι και σήμερα, τα ρεμπέτικα τραγούδια είναι μονίμως "παρεξηγημένα", και θα δούμε γιατί παρακάτω.
Κατ' αρχήν, ο Όρος "παρεξηγημένα", πηγάζει, η αν θέλετε αφορά  τους δημιουργούς τους.
Οι αιτίες της "παρεξήγησης";
Πολλές.
Μερικές από αυτές, έχουν να κάνουν με αρθρογράφους-μουσικοκριτικούς της εποχής εκείνης (1930-1950).
Κανένας δεν αμφισβητεί, ότι υπήρχαν τραγούδια του Υποκόσμου μέσα στα ρεμπέτικα.
Υπήρξαν όμως και τραγούδια "διαμάντια", τα οποία τα τραγουδάμε ακόμα και σήμερα.
Άλλωστε, πολλοί ιστορικοί και μελετητές του ρεμπέτικου, ίσως για να λυθεί η "παρεξήγηση" που στιγμάτισε τα ρεμπέτικα τραγούδια, τα χώρισαν σε ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ, βάσει της θεματολογίας τους.
Έχουμε λοιπόν τραγούδια του "ΤΕΚΕ",της "ΤΑΒΕΡΝΑΣ","ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ", "ΤΟΥ ΧΑΡΟΥ", "ΤΗΣ ΦΥΛΑΚΗΣ","ΤΗΣ ΜΑΓΚΙΑΣ",κ.α!
Σύμφωνα με τις ποιο πάνω κατηγορίες, διακρίνουμε κάποιες ομοιότητες ανάμεσα στα ρεμπέτικα, και τα δημοτικά τραγούδια, και θα 'λεγα ότι είναι κάτι φυσιολογικό αυτό, μιας και το ρεμπέτικο τραγούδι δέχτηκε "επήρειες" από το δημοτικό τραγούδι.
Τα ρεμπέτικα, όπως και τα δημοτικά, βασιστήκαν κατά 90% σε πραγματικά-καθημερινά γεγονότα.
Η μουσική του ρεμπέτικου, είναι ίσως η δυσκολότερη, μιας και βασίζεται σε μουσικούς "δρόμους" τόσο του Βυζαντίου, όσο και της ανατολής.
Πολλοί μουσικολόγοι επιχείρησαν να "εξηγήσουν" αυτούς τους δρόμους, επιχείρησαν να τους αναλύσουν, αλλά απέτυχαν παταγωδώς.
Οι περισσότεροι δημιουργοί του ρεμπέτικου, δεν είχαν "μουσική παιδεία", δεν είχαν πάει σε κάποιο ωδείο η άλλη μουσική σχολή!
Παρόλα αυτά, αυτοί οι "αμόρφωτοι" άνθρωποι, ήταν εκείνοι που έγραψαν ένα μεγάλο κεφάλαιο στην "ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ"!
Το πλεονέκτημα τους αυτό, της "αμορφωσιάς", αλλά και της ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ, ίσως είναι ο λόγος που έκανε τους ...."μορφωμένους" να μην τους δέχονται στο χώρο!

Αυτό βέβαια δεν είχε καμία σημασία, γιατί ο λαός όχι μόνο δέχτηκε, αλλά αγάπησε τα ρεμπέτικα "παρεξηγημένα" τραγούδια.
Ο στίχος τους, απλός, αληθινός, ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΣ, εξέφραζε αλλά και εξακολουθεί μέχρι και σήμερα να εκφράζει τις καθημερινές μας στιγμές!
Η μουσική;
Είτε σε δρόμο "ραστ", είτε σε "νιαβέντ", είτε σε "κιουρδί",κλπ, μάγευε, και μαγεύει!
Τα ρεμπέτικα τραγούδια, και οι δημιουργοί τους αδικήθηκαν πολύ, και μάλιστα ΣΚΟΠΙΜΑ!
Μέσα στα τραγούδια του σήμερα, τις "επιτυχίες", τα ρεμπέτικα τραγούδια είναι εκείνα που μπορούν να βοηθήσουν τον κόσμο να καταλάβει ότι οι "ευκαιριακοί" σύγχρονοι δημιουργοί, τον κοροϊδεύουν!
Τον μειώνουν!
Ας δούμε πότε έχουμε την πρώτη ηχογράφηση ρεμπέτικων τραγουδιών!
Τα πρώτα ρεμπέτικα τραγούδια, "φωνογραφήθηκαν" το 1910 στην Αμερική!
Εκεί έγινε το ξεκίνημα, και τα τραγούδια που "πρωτοφωνογραφήθηκαν"  ήταν τραγούδια "αγνώστων" Ελλήνων δημιουργών, τα οποία τα έφεραν μαζί τους οι μετανάστες στην "νέα Πατρίδα".
Βάσει της μελέτης της Μαρίας Κωνσταντινίδου με τίτλο "ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΡΕΜΠΕΤΙΚΟΥ", η μετανάστευση ξεκίνησε το 1890, και έφτασε στο απόγειο της στις αρχές του εικοστού αιώνα!
Οι μετανάστες λοιπόν προερχόταν απ' όλα τα κοινωνικά στρώματα, αλλά ήταν κυρίως Αγρότες, και άνθρωποι που στην Ελλάδα ασχολούνταν με διάφορες μη μόνιμες δουλειές.
Πήραν όπως προανέφερα τα τραγούδια από τις πατρίδες τους στην "νέα" πατρίδα.
Η μουσική Κληρονομιά ήταν για τους μετανάστες ένας τρόπος διεξόδου, ήταν επικοινωνία, ήταν τρόπος ύπαρξης!
Πρέπει σ' αυτό το σημείο να διευκρινίσω, ότι τα τραγούδια που ηχογραφήθηκαν για πρώτη φορά το 1910, "δημιουργήθηκαν" όπως προκύπτει από έρευνες γύρω στο 1800, ίσως και παλιότερα, και ήταν τραγούδια που περνούσαν από γενιά σε γενιά.
Επίσης πρέπει να πω, ότι εκείνη την εποχή κυριαρχούσε η εξής νοοτροπία.
Για να ηχογραφηθεί ένα τραγούδι, έπρεπε πρώτα να "ακουστεί" από τον κόσμο, να γίνει αποδεκτό, να αγαπηθεί!
Παρατηρούμε δηλαδή μια "διαφορετική" αντιμετώπιση των τραγουδιών, ανεξαρτήτου είδους, απ' αυτή τη σημερινή, που λέει ότι "δήλωσες τραγουδιστής, βγάζεις δίσκο"!
Ας γνωρίσουμε τώρα τις "Φωνογραφικές" εταιρίες εκείνης της εποχής!
CBS, COLUMBIA, VICTOR, R.C.A VICTOR, OKEH, ORTHOFONIC,METROPOLITAN, BALCAN, GRECOFON,NINA, LIBERTY, ELECTROFIN, KALIFON, και η πρώτη δισκογραφική εταιρία στην Αμερική, που δημιουργήθηκε από την συνεργασία Ελλήνων Μουσικών, η PANHELLENION RECORDS.
Παρόλο που από το 1910 πέρασαν 96 χρόνια, παρόλο που υπήρξε τεράστια εξέλιξη σε πολλούς τομείς, άρα και στην Δισκογραφία, δεν μπόρεσε ΚΑΝΕΝΑΣ, να βγάλει έναν "ΠΛΗΡΗ ΚΑΤΑΛΟΓΟ" τραγουδιών που ηχογραφήθηκαν στις Η.Π.Α κατά την περίοδο 1910-1935.
Η έλλειψη αυτού του καταλόγου, καθιστά τρομερά δύσκολο να βρεθεί ο ακριβής αριθμός των τραγουδιών της Αμερικής!

Από τα ήδη υπάρχοντα στοιχεία, προκύπτει ότι όλα κι όλα μόνο 2000 ρεμπέτικα τραγούδια ηχογραφήθηκαν στην Αμερική!
Τα στοιχεία όμως αυτά ανατράπηκαν από μαρτυρίες και κατάθεση πολλών ντοκουμέντων κατά την δεκαετία του 70' από ρεμπέτες, οι οποίοι αναφέρουν ότι πάνω από 6000 ρεμπέτικα, "μικρά και μεγάλα" ηχογραφήθηκαν στην Αμερική.
Ο αριθμός αυτός, αφορά ΜΟΝΟ τα ρεμπέτικα, και κάνω αυτή την διευκρίνηση γιατί σε αρκετές μελέτες διάβασα ότι ο αριθμός 2000 αφορά το ΣΥΝΟΛΟ των τραγουδιών που ηχογραφήθηκαν τότε, δηλαδή και Δημοτικά, και Σμυρνέικα, και Ρεμπέτικα, και ..... "Ελαφρά"!
Θα επικαλεστώ λοιπόν τις μαρτυρίες των Μεγάλων του Ρεμπέτικου, γιατί από έρευνες προκύπτει ότι ΟΛΑ τα Ελληνόφωνα τραγούδια που προανέφερα, ξεπερνούν τις 12000, από τις οποίες τα μισά και παραπάνω ήταν Ρεμπέτικα!
(Στην δισκοθήκη μου διαθέτω γύρω στις 2600 ηχογραφήσεις της Αμερικής, μόνο σε ρεμπέτικα, και άλλα τόσα Δημοτικά και Σμυρνέικα)!
Παρατηρούμε ότι από τις περισσότερες ηχογραφήσεις της Αμερικής οι "Μήτρες" έχουν χαθεί, κατά μυστηριώδη τρόπο, και έτσι χάνουμε την ευκαιρία απόκτησης "Ιστορικών Ντοκουμέντων", μιας και οι πρώτοι εκείνοι δίσκοι έδειχναν καθαρά τις "Μουσικές Ρίζες" του Ρεμπέτικου.
Στην Ελλάδα κυκλοφόρησε ένας Μικρός αριθμός ρεμπέτικων της Αμερικής, αλλά είναι τραγούδια που Φωνογραφήθηκαν την περίοδο 1935-1939 (Τεκμηριωμένα Στοιχεία από συγγενείς των δημιουργών, και παρουσία χειρόγραφων με ημερομηνίες)!
Είναι τραγούδια λοιπόν της "Δεύτερης περιόδου" (να την χαρακτηρίσω έτσι) ενώ λείπουν εκείνα της πρώτης, 1910-1935!

Και τώρα θα γνωρίσουμε  τους "ΔΡΟΜΟΥΣ" του ρεμπέτικου, δηλαδή τις μουσικές "φόρμες" πάνω στις οποίες γραφόταν η ρεμπέτικη μουσική!
Πολλοί μουσικοί, αλλά και μουσικολόγοι, ερευνητές, προσπάθησαν να αναλύσουν και να ερμηνεύσουν θεωρητικά τους δρόμους της ρεμπέτικης μελωδίας, αλλά απέτυχαν.
Ο λόγος αυτής της αποτυχίας είναι ότι οι μουσικοί "δρόμοι", δεν αντιπροσωπεύουν όρους  καθαρά τεχνικούς, αλλά είναι συνδεδεμένοι με τον τρόπο εκτέλεσης κάθε τραγουδιού, η κάθε μουσικού αυτοσχεδιασμού - ταξιμιού! 
Για τους ρεμπέτες έχουμε λοιπόν τον όρο "δρόμος", για τους "Βυζαντινούς" τον όρο "Ήχος', για τους άραβες τον όρο "Μακάμ", για τους Πέρσες τον όρο "Περντέ", και για τους Ινδούς τον όρο "Ράγλας"!
Κατά μαρτυρίες παλιών μουσικών, οι δρόμοι του ρεμπέτικου είναι πάνω από σαράντα κύριοι, και κάπου τριάντα δευτερεύοντες, περίπου εβδομήντα δηλαδή στο σύνολο τους!
Απ' όλους αυτούς, στην ρεμπέτικη μουσική, χρησιμοποιήθηκαν κυρίως δώδεκα σαν βασικοί.!
Ας τους γνωρίσουμε λοιπόν!
HICAZ,η χιτζάζ: Η ονομασία προέρχεται από μια περιοχή στα παράλια της ερυθράς θάλασσας, που ήταν υπό τούρκικη κατοχή.
KURDI, η Κιουρντί : Που προέρχεται από τη γη των Κούρδων.
NIHAVENT, NISABYREK, NIKRIZ: Νιαβέντ,και λοιπές ονομασίες από διάφορες ακτές!
IRAK : Που προέρχεται από το Ιράκ.
ISPAHAN: Που προέρχεται από το όνομα της Αρχαίας Περσικής Πρωτεύουσας!
SABAH - σαμπάχ: Που σημαίνει πρωινό!
USSAK- ουσάκ: Που σημαίνει Εραστές!
HISAR- χισάρ: Που σημαίνει φρούριο-κάστρο!
HUSEYNI- χουσεινί : Που σημαίνει ωραίος νέος!
RAST- ράστ: Που σημαίνει σωστός-δίκαιος!
NIYAZ-νιγιάζ η νεγιάζ! Που σημαίνει Ικεσία-παράκληση!
BEYATI-BAYATI: Που προέρχεται από την γη των Bayat (μπαγιάτ)!
Αυτοί είναι οι δώδεκα βασικοί μουσικοί δρόμοι του ρεμπέτικου τραγουδιού!
Οι δύσκολοι και  ακατανόητοι από τους Ειδικούς!

Γνωρίσαμε τους δρόμους της μουσικής του ρεμπέτικου!
Ας γνωρίσουμε και τα όργανα!       

Θα ξεκινήσουμε από το ΜΠΟΥΖΟΥΚΙ! 

Το μπουζούκι ανήκει στην οικογένεια των λαούτων με μακρύ μανίκι, και η παρουσία του ξεκινά απ' την Αρχαία Ελλάδα, επεκτείνεται στο Βυζάντιο, και φτάνει στις μέρες μας!
Στο βιβλίο "ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΝ ΜΕΓΑ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ", το οποίο έγραψε ο Αρχιεπίσκοπος Δυρραχίου ΧΡΥΣΑΝΘΟΣ, συναντάμε το μπουζούκι με τις ονομασίες "Πανδουρίς", "Φάνδουρος", "Ταμπουράς"!
Η ονομασία μπουζούκι, προέρχεται από το Τούρκικο "Μπουζούκ"!
Το μπουζούκι στην αρχική του μορφή (την μη εξελιγμένη), έχει μακρύ μανίκι, γύρω στους εβδομήντα πόντους, και είναι "τρίχορδο", δηλαδή έχει τρία ζευγάρια χορδές!
Χρησιμοποιήθηκε σαν όργανο συνοδείας σε Δημοτικά Τραγούδια της Βυζαντινής εποχής, αλλά και της Τουρκοκρατίας.
Άρχισε να αλλάζει μορφή στις αρχές του 1900, και να συναντιέται σαν "Τζουράς", "Γόνατο", "Σάζι",κλπ.
Το Σάζι είναι όργανο Περσικής καταγωγής, το οποίο όμως χρησιμοποιείται συχνά αντί του μπουζουκιού.
Και άδω να κάνω μια διευκρίνηση.
Αναφέρθηκα ποιο πάνω στην "Εξελιγμένη μορφή" του μπουζουκιού.
Εννοώ το "Τετράχορδο' μπουζούκι, αυτό των "σαλονιών", το οποίο διέφερε (και διαφέρει)  κατασκευαστικά και ηχητικά!
Είναι το "Λαϊκό" μπουζούκι, αυτό που "πρωτολανσάρισε" ο Μανώλης Χιώτης, και το παράδειγμα του το ακλούθησαν πολλοί.
Το μπουζούκι, ήταν το βασικό όργανο των ρεμπέτικων τραγουδιών, και αργότερα των Λαϊκών.

ΤΕΛΟΣ ΠΡΩΤΟΥ ΜΕΡΟΥΣ

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

Βασίλης Τσούγκαρης